Vudu Sözlüğü

Afrika dinleri:	Yeni dünyaya göç eden Afrika dinleri iki esas koldan oluşmaktadır, bunlar: Yoruba ve Dahomey'dir. Bunların haricinde Bantu, Kongo ve diğer kültler ulaşım açıdan Batı Afrika'daki yendi dünyaya açılan deniz yollarından uzak olduğu için daha az erişim sağlamıştır.
Yoruba dini:	Afrika'nın Batı sahilinde, Nijerya'nın batısında eski Yoruba devletlerinden Santeria, Lucumi, Candomble v.s. türemiştir.
Dahomey dini:	Nijerya'nın batısında Benin'de bulunan eski Dahomey Krallığından Dahome, Rada, Nago, Petra, Obeah ve Dogan türemiştir. Bunlar Vudu olarak bilinen Haiti ve New Orleans'de yaygın tarikatlardır.
Bantu kültü:	Afrika'da yaygın olan bu inançlar ölmüş atalara yönelik bir ata kültüdür. Bantu inançlarından Umbanda faydalanmıştır.
Vudu:	Haiti'deki Afrika kökenli dine denildiği gibi, halk dilinde genel anlamda Kuzey ve Güney Amerika'da, Karaipler Batı Hint Adalar'da bütün Afrika kökenli dinlerine de denilir. Vudu kelimesi Dahomey dilinde Voudon, Tanrı anlamına geldiği söylenir. Dahomey'de "Vou-dong", piton yılan tanrısı (Legba) olduğu 19. asır gezginler tarafından kaydedilmiştir. Bir iddiaya göre eski Fransızca'da 'voudous', kutsal ruhun inişi anlamına gelen "voudous" kelimesinden türemiştir veya Dahomey kökenli Voudon ve Fransız kökenli voudous bir şekilde kaynaşmış, birleşmiştir. Haiti Vudusu ayrıca, Rada ve Petro olmakla üzere ikiye bölünür. Vudu Haiti'de 1835 yılında yasaklanmış, ama 1987 yılında serbest olmuştur. Bugün 60 milyon insanın bu inaca baplı olduğu inaılmaktadır.
Santeria:	Genel anlamda Vudu'nun Kuba ve Puerto Riko'da verilen adıdır.
Lucumi:	Genel anlamda Vudu'nun Küba'da verilen adıdir.
Obeah:	Genel anlamda Vudu'nun New Orleans ve Jamaika'da (obeayisne) verilen adıdır.
Shango:	Genel anlamda Vudu'nun Trinidad'da (obeayisne) verilen adıdır.
Makumba:	Genel anlamda Vudu'ya Brezilya'da verilen addır. Özellikle Umbanda ve Quimbanda için kullanılır. Bazı Brezilyalılar bu kelimeden hoşlanmazlar, kara büyü ile ilgili olduğunu söylerler. Ancak bu her zaman geçerli değildir.
Candomble:	Özellikle Brezilya'nın eski başkenti Bahia'nın (Salvador) bulunduğu bölgede yaygın Afrika ağırlıklı tarikat.
Umbanda:	Brezilya'nın Rio de Janeiro bölgesinde yaygın ve Afrika etkisi dışında Hıristiyanlık, Kızılderili Şamanizm ve spiritizma etkisi olan bir tarikat.
Başrahipler:	Vudu'da (Haiti) babaloa veya papaloi (loaların babası), hungun (at), gangan, Brezilya'da babalorişa (orişalrın babası), Pai do Santo (azizlerin babası), Jamaika'da okomfo,Santero (Santeria rahibi)
Başrahibeler:	Vudu'da (Haiti) mamaloa (loaların annesi), mambo, Brezilya'da iyalorişa (orişaların annesi), Mâe do Santo (azizlerin annesi), Macumbeiro, Santera (Santeria rahibesi)
Büyücüler:	Vudu'da makandal, bokor, boko, gris gris, Obeah'ta Obayifo
Fetiş:	Kutsal ve büyüsel güç ile yükü bir cisim. Tapılan bir cisim.
Animizm:	Doğa’da olan her şeyin içinde can olduğu, her şeyin arkasında doğa ruhları ve tanrıların bulunduğunu varsayan ilkel bir inanç sistemi.
Afsun:	Sesli veya sessiz olarak belirli söz, şiir veya şarkılarla yapılan büyüler.
Tılsım:	Belirli bir etki ile şarj edilmiş ve o etkiyi yaymak amacıyla imal edilen bir cisim.
Nazar:	Olumsuz görünmez etki ve güçlere karşı korunma sağladığı farz edilen bir cisim.
Juju:	Sihirli bir cisim, tılsım veya fetiş. Genel anlamda Afrika büyüsü.
Dahomey Kökenli Terimleri:
Asoto:	Davul.
Asson:	İçi yılan omurga kemikleri, boncuk, tohum ile doldurulmuş törensel bir çıngırdak. Transa giren kişileri sakinleştirmek, şifada ve ayinlerde kullanılır. Ruhsal erk sembolü.
"Asson'u alma":	Bir kişinin vudu rahip veya rahibe görevini kabul edip işe başlaması.
Ayido Weda:	Haiti / Dahomey Vudu'da birçok renkleri içeren bir gökkuşağı yılanı loasu. Yılan loa Damballah'ın eşi ve çoğu kez bir yılan veya ejderha olarak simgelenir.
Aziza:	Küçük insanlar, orman perileri.
Baron Samedi:	Haiti Vudu'sunun yeni Petro loalarından biridir. Ölüm ve kara büyüyü yönetir. Diğer adları Baron Cimetiere (mezarlık baronu), Baron-la-Croix, mezarlık Baronu genelde smoking ve papyonlu, başında silindir şapkalı ve elinde siyah haçlı bir zenci olarak gösterilir. Yanında da boş bir tabut taşıyabilir. Karısı Madam Brigitte'tir.
Bokor:	Büyücülük yapan bir Vudu rahibi veya kara büyücü.
Damballah	Haiti / Dahomey Vudu'sunda gökteki yılan olarak bilinen loa. Düşen Suların Babası ve bütün ruhsal bilgeliğin loasu. Kutsal günü perşembedir. Batı panteonda Jupiter, Zeus veya Thor'a tekabül eder.
Danse-Loa:	Bir Vudu ayininde trans ve pozesyon hali.
Dessouneu:	Ölümden sonra veya biraz evvel inisiyenin ruhunu ayıran ritüelİ
Erzuile:	Vudu panteonda aşk, kıskançlık ve intikam tanrıçası.
Fa:	Kehanet ve fal orişası.
Gede:	Ölülerin ruhları.
Govi:	"Ruhları" (veya cinleri) içeren bir sürahi.
Gris gris:	Nazar için kullanılan bir cisim.
Gueda:	Ölüm ve büyü tanrısı.
Henga:	Kan.
Humfor:	Vudu Mabedi.
Hunsi:	İnisiye, Humfor'un üyesi.
Kay-miste:	Belirli loaları kabul etmek üzere, söz konusu loaya hitap eden eşya ve hediyelerle dolu bir kulübe.
Legba:	Tanrıların habercisi, iletişim ve pazarların loasudur. Bazen ona büyük hilebaz denilir. Batı panteonda karşılığı Merkür veya Hermes'dir. Günü Çarşambadır. Dörtyol ağızı loasudur. Haiti’da dörtyol ağızların büyüsel özellikleri olduğu inanılır. Legba öte alemin bekçisidir, giriş kapısının anahtarını saklar. Tanrılarla iletişim sağlar, yolları açar.
Loalar:	Vudu dininde tanrılar, azizler, cin, periler ve çeşitli "bedensiz" varlıklar. Hıristiyan etkisi ile bunlara azizler, melekler diyenlerin sayıları da hiç de küçümsenmeyecek kadar fazla, hatta çoğunluktadır. Spiritizma ve spirituelizm (ruhçuluk) etkisinde Umbanda'da bunlar bazen ruhlar olarak tanımlanır. Loalar su, toprak, ateş gibi doğanın her kademesinde mevcuttur ve insan bedenine girebilirler, geçici bir süre bedeni kullanabilirler ve insan ile doğanın çeşitli yönleri ve çeşitli yaşam faaliyetleri ile irtibat kurdurabilirler.
Loa-achte:	Nazarlık olarak satın alınan bir ruh.
Loa-met-tet:	İnisiyasyonda elde edilen koruyucu ruhlar.
Mambo:	Vudu rahibesi.
Manje-loa:	Vudu kurbanı.
Mojo eli veya torbası:	Nazar olarak saklanan ölü hayvan parçaları dolu küçük bir torba.
Ogun:	Demir ve savaş tanrısı.
Olorun veya Olodumare:	Yüce Tanrı, bütün loaların, orişaların ve her şeyin kaynağı.
Oufo:	Vudu mabedi. Dans ve ayinlerin, misafirlerin kabul edildiği ve kay-mistelerin bulunduğu yer.
Oungan (veya Hungan):	Vudu rahibi.
Ounsi:	Vudu inisiyesi.
Pe:	Hayvanların kurban edildiği küçük bir taş sunak.
Pedji:	Loalara verilecek hediyelerin dizildiği sunak veya altar.
Peristyle:	Ritüel danslar yapıldığı Vudu mabedinde açık alan.
Petro:	Küçük şer tanrılar.
Poteau-mitan:	Humfor veya oufo ortasında bulunan ve ruhların inip çıktığı orta direk veya sütun.
Puen:	Doğa-üstü veya koruyucu güç.
Rada:	İyi tanrılar.
Rada Davulları:	Vudu tatamların çalındığı tamburlar.
Rogataire:	Aile loalar ve azizlerin heykel ve ikonaların ve kutsal bir taşın bulunduğu ve mum ve tütsü yakıldığı, yiyecek ve içecek sunulduğu, dua ve afsun yapılan ve Vuducuların odalarında bulunan özel bir sunak.
Simbi:	Bataklık ve pınar cinleri.
Veve:	Loaları çağırmak için yere dökülen un veya kül ile çizilen sembolik, karmaşık ve genelde geometrik şekiller.
Wanga:	Kara büyü işlemek için kullanılan bir cisim veya rukiye.
Yoruba Kökenli Terimleri:
Orişalar:	Brezilya'da yaygın olarak kullanılan loaların Yoruba kökenli adı.
Oşala:	Tanrı'nın en güçlü orişası. Grek panteonda Apollo, Astrolojide güneş ve Umbamdistalarda İsa.
Oşun:	Aşk tanrıçası, Vudu'da Erzuile'ye ve Grek panteonda ve astrolojik karşılığı Venüs'e tekabül ediyor.
Ogum:	Demir ve savaş tanrısı. Vudu'da Ogun. Grek panteonda ve astrolojik karşılığı Mars.
İfa:	Kehanet ve fal orişası. Vudu'da Fa. Umbandistalara göre Kutsal Ruh.
Yemanja:	Deniz tanrıçası.
Olukun:	Denizlerin, bilinçaltının tanrısı. Neptün.
Oya	Öte alemin tanrıçası. Pluto
Omulu:	Mezarların kıralı. Vudu'da Baron Samedi. Astrolojik karşılığı Satürn.
Eşu:	Brezilya'da yaygın boynuzlu bir orişa. Genelde şeytanın karşılığı olarak kabul edilir. Ancak, şer bir varlıktan ziyade kara mizaha anlayışlı şakacı varlık olarak tanınır. Vudu'da Legba'nın karşılığıdır.
UMBANDA TERİMLERİ:
Yedi Manga veya Ordu:	Birinci Manga = Oşala (Oxala yazılır); İkinci Manga = Yemanja; Ücüncü Manga = Orun; Dördüncü Manga = Oşossi (Oxossi); Beşinci Manga = Şango (Xango); Altıncı Manga = Oşun (Oxun); Yedinci Manga = Omulu. Bunların her biri belirli bir varlık zincirini temsil eder. Sıraya göre alınıp ve haftanın yedi gününe dağıtıldığında, varlılara ayrılmış günler ve astrolojik karşılıkları çıkar (güneş, ay, mars, merkür, jüpiter, venüs, satürn). Ancak bazı tasniflerde 4. Manga ve 5. Manganın günleri yer değiştirir. Bu mangaların herbirinin altında ayrıca birkaç alt manga vardır v.s., hiyerarşik düzen olarak bir orduyu andırırlar :
1. Manga - Oşala	Güneş, ışık ve gök orişası. Günü pazar ve karşılığı İsa'dır. Ayrıca mitolojide bütün güneş tanrıları, Apollo, Helios, Ra vs. gibi arşetiplere tekabül eder.
2. Manga - Yemanja	Denizlerin annesi. Duyuların kaynağı. Karşılığı ay ve Meryem Anadır, ayrıca Diana, Artemis gibi bütün ay tanrıçaları. Günü pazartesidir.
3. Manga - Ogun, Ogum	Demir, ateş ve savaş tanrısı. Karşılığı Mars ve günü salıdır.
4. Manga - Oşossi	Av orişası. Azizi San Sebastian. Karşılığı Merkür ve günü salı.
5. Manga - Şango, Çango	Şimşek, ateş, elektrik ve dahilik orişası. Karşılığı Jüpiter ve günü çarşambadır. Azizlerden San James'e tekabül eder.
6. Manga - Oşun	Aşk, güzellik ve sanatlar orişası. Karşılığı Venüs, Afrodit ve San Cathrine'dir. Günü cumadır.
7. Manga - Omulu	Büyük Öğretici ve ölüm orişası. Satürn. Hiç kimsenin dilek istemediği yeğane tanrı. Günü cumartesidir. Azizi İsa'nın ölümden diriltiği San Lazarus'dür.
Coisa Feita:	“Yapılan şey”, kara büyü.
Desmanchar:	“Çözmek”. Coisa feita’yı bozmak.
Despacho:	“Sevkiayat”. Orişalara bir dilek karşılığında verilen adak.
Caminhos Albertos:	Yolların (kısmet) açık oluşu.
Caminhos Fechados:	Yolların kapalı oluşu. "Kısmeti bağlanmış".
Encosto:	“Dayanmak”. Düşük seviyeli bir varlığın birisine musallat oluşu ve o kişide dengesizlik yaratması.
Corpo Fechado:	“Kapalı beden”. Bedenin bütün şer etkilere karşı kapalı oluşu.
Corpo Alberto:	“Açık beden”. Kara büyü ve her tür olumsuz etkiye karşı bedenin açık ve korumasız oluşu.

Dahomey Kökenli Terimleri:

Yoruba Kökenli Terimleri:

[Ana Sayfa ][Yazılar]